Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının (BOS) beyindeki boşluklarda birikmesi ve kafa içindeki basıncı artırması durumudur. Beyin omurilik sıvısı, beyinde ve omurilikte üretilerek beyni dış etkilerden korumaya yardımcı olur. Ancak, çok fazla miktarda beyin omurilik sıvısı beyin dokularına zarar verebilir ve beyin fonksiyonlarında bozulmalara neden olabilir.
Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının normal seviyelerinin korunmasına yardımcı olmayı amaçlayan cerrahi tedaviyle tedavi edilir. Rahatsızlığa bağlı belirtiler ve şikayetler hastanın yaşına göre değişiklik gösterebilir. Hidrosefali, baş ağrısı, kusma, bulanık görme, bilişsel problemler ve yürüme güçlüğü gibi nörolojik belirtilerle ortaya çıkabilir.
Hidrosefali Neden Olur?
Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının belirli koşullar altında artarak birikmesi sonucu oluşur. Bu artışa neden olan faktörler arasında şunlar sayılabilir:
- BOS'un normal şekilde akmasını engelleyen tıkanıklıklar
- Kan damarlarının BOS'u emme kabiliyetinde azalma
- BOS üretiminde artış
Ayrıca, hidrosefali doğum öncesi dönemde de ortaya çıkabilir. Doğumda var olan hidrosefali, anne karnında omurganın bir bölgesinde açıklık kalmasıyla karakterize spina bifida gibi doğum kusurları, genetik anormallikler veya hamilelik sırasında geçirilen enfeksiyonlar gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Hidrosefali ayrıca bebeklerde, küçük çocuklarda, daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Merkezi sinir sistemi enfeksiyonları, erken doğan bebeklerde beyin kanaması, kafa travması ve merkezi sinir sistemi tümörleri hidrosefaliye neden olabilir.
Hidrosefali Belirtileri
Hidrosefali kalıcı beyin hasarına neden olabileceğinden, belirtilerin tanınması ve hızlı bir şekilde tıbbi yardım alınması önemlidir. Hidrosefali belirti ve bulguları hastalığın başlangıç yaşına göre farklılık gösterir.
Bebeklerde ### Görülen Belirtiler
- Başın boyutunda hızlı bir artış
- Başın normalden büyük olması
- Bıngıldaklarda şişkinlik veya gerginlik
- Kusma
- Uyuklama
- Sinirlilik
- Zayıf beslenme
- Epileptik nöbetler
- Gözlerin aşağıda sabitlenmesi (batan güneş manzarası)
- Kas tonusu ve kuvvetinde azalma
- Dokunmaya zayıf tepki
- Büyümede yavaşlama
Daha Büyük Bebek ve Çocuklarda Görülen Belirtiler
- Baş ağrısı
- Bulanık veya çift görme
- Aşağıya doğru sabitlenmiş gözler (batan güneş manzarası)
- Kafanın anormal genişlemesi
- Uyku hali veya uyuşukluk
- Mide bulantısı veya kusma
- Dengesizlik
- Zayıf koordinasyon
- İştahsızlık
- Epileptik nöbetler
- İdrarını tutamama
- Sinirlilik
- Kişilikte değişim
- Okul performansında düşüş
- Yürüme veya konuşma gibi önceden edinilmiş becerilerle ilgili sorunlar
Yetişkinlerde Görülen Belirtiler
- Baş ağrısı
- Uyku hali
- Koordinasyon ve denge kaybı
- Mesane kontrolü kaybı
- Sık idrara çıkma dürtüsü
- Görme bozukluğu
- İş performansını etkileyebilecek hafıza, konsantrasyon problemleri ve düşünme becerilerinde azalma
Yaşlılarda Görülen Belirtiler
- Mesane kontrolü kaybı veya sık idrara çıkma dürtüsü
- Hafıza kaybı
- Düşünme veya muhakeme becerilerinin ilerleyici kaybı
- Yürüme güçlüğü
- Zayıf koordinasyon veya denge
- Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Her yaş grubunda hidrosefali düşündüren belirti veya bulgu gözlemlendiğinde derhal tıbbi yardım istenmelidir. Altta yatan çeşitli rahatsızlıklar hidrosefali ile ilişkili sorunlara neden olabileceğinden, zamanında tanı ve uygun bakım alınması önemlidir. Bebek ve küçük çocuklarda uyarı işareti olabilecek belirtiler yüksek perdeli ağlama, emme veya beslenme ile ilgili sorunlar, açıklanamayan tekrarlayan kusmalar, başını hareket ettirmek veya yatmak istememe, solunum güçlüğü ve epilepsi nöbetleridir.
Hidrosefali Tanısı Nasıl Konulur?
Hidrosefali tanısı, hamilelik sırasında yapılan rutin prenatal ultrason taramasıyla gelişmekte olan fetüste tespit edilebilir. Doğumdan sonra bebeğin baş çevresi düzenli olarak ölçülerek, kafa büyüklüğündeki herhangi bir anormallik daha ileri testler için yol gösterici bir rol oynar. Beyin ultrasonu, MRG (manyetik rezonans görüntüleme) veya BT (bilgisayarlı tomografi) taramaları gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak daha ayrıntılı bilgi elde edilebilir. Daha büyük çocuklar veya yetişkinlerde hidrosefali belirtileri varsa, hastanın tıbbi geçmişi incelenir, fiziksel ve nörolojik muayene yapılır ve gerekirse BT veya MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Hidrosefali Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hidrosefali tedavisi, beyin omurilik sıvısının normal akışını geri kazanmayı hedefler. Bunun için cerrahi tedavi seçenekleri mevcuttur.
Şant Takılması
Hidrosefali tedavisinde en sık tercih edilen yöntem, şant takılmasıdır. Şant, uzun bir tüpten yapılmış bir kapakçık içeren bir sıvı tahliye sistemidir. Kapakçık, beyin omurilik sıvısının normal hız ve doğru yönde akmasına yardımcı olur. Cerrahi bir işlemle şantın bir ucu beyne, diğer ucu ise göğüs veya karın boşluğuna yerleştirilir. Böylece fazla sıvı beyinden uzaklaştırılarak tüpün diğer ucundan dışarı akar ve daha kolay bir şekilde emilebilir. Şant genellikle ömür boyu takılı kalır ve düzenli olarak kontrol edilir.
Ventrikülostomi
Ventrikülostomi, şant tedavisine alternatif olarak tercih edilebilecek bir prosedürdür. Bu cerrahi işlem, beyinde bulunan ve ventrikül adı verilen boşlukların dibine veya iki ventrikül arasına bir delik açılmasıyla yapılır. Bu delik, beyin omurilik sıvısının beyinden uzaklaştırılmasını sağlar.
Hidrosefali tedavi edilmediğinde ölümcül olabilir. Tedavi, daha fazla beyin hasarının oluşumunu engellemek için önemlidir. Ancak, daha önceden meydana gelen beyin hasarlarını geri çevirmek mümkün değildir.
Hidrosefali Komplikasyonları
Hidrosefaliye bağlı komplikasyonlar, hastalığın şiddeti, ne zaman geliştiği ve nasıl ilerlediği gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Doğumda ciddi bir hidrosefali varsa, beyin hasarı ve fiziksel sakatlık riski daha yüksektir. Vakalar çok şiddetli değilse ve tedavi uygun ve hızlı bir şekilde uygulanırsa, görünüm daha iyidir. Ancak, doğuştan hidrosefali hastası olan bebekler, ilerleyen yaşlarda sınırlı dikkat süresi, otizm, öğrenme güçlüğü, fiziksel koordinasyon problemleri, hafıza ile ilgili sorunlar, konuşma problemleri ve görme problemleri gibi uzun vadeli komplikasyonlarla karşılaşabilirler.
